Genel kurul kararlarının konusu bakımından, kanunun emredici hükümlerine, kamu düzenine, ahlaka ve adaba, kişilik haklarına aykırı olması durumunda veya konusunun imkansız olması durumunda ilgili kararın butlanından bahsedilebilir. Batıl nitelikteki kararlar ölü doğmuş sayılır. Bir diğer ifade ile başlangıçtan itibaren geçersiz kabul edilir.
Kanunda sayılan sebeplerden ilki pay sahiplerinin vazgeçilmez nitelikteki
haklarını ihlal edici nitelikteki kararın batıl olacağına yöneliktir. Bu doğrultuda, pay sahiplerinin vazgeçilmez nitelikteki haklarından olan genel kurula katılma, konuşma, öneride bulunma, asgari oy, dava hakkı ve kanundan kaynaklanan vazgeçilmez nitelikteki haklarını kaldıran veya sınırlandıran esas sözleşme hükümleri veya genel kurul kararları butlanla maluldür, yani hükümsüzdür. Çünkü böyle esas sözleşme hükümleri sadece mevcut pay sahiplerinin değil, gelecekte pay sahibi olabilecek “potansiyel pay sahiplerinin” de menfaatlerini ihlal edecek niteliktedir (Rauf Karasu, Anonim Şirketlerde Emredici Hükümler İlkesi, 2. Baskı, Yetkin Yayınları,
Ankara, 2015, ss. 63-73).
Genel Kurul Kararının Butlan Nedenleri
Türk Ticaret Kanununda butlana ilişkin hükümler m.447’de toplanmıştır.
İlgili hükme göre; pay sahibinin, genel kurula katılma, asgari oy, dava ve kanundan kaynaklanan vazgeçilemez nitelikteki haklarını sınırlandıran veya ortadan kaldıran, pay sahibinin bilgi alma, inceleme ve denetleme haklarını, kanunen izin verilen ölçü dışında sınırlandıran, anonim şirketin temel yapısını bozan veya sermayenin korunması hükümlerine aykırı olan kararların batıl olacağı kabul edilmiştir (TTK m.447).
TTK’ da ki düzenlemeye ek olarak genel hükümleri ihtiva eden Borçlar kanununun 26. ve 27. Maddeleri hukuki işlemlerinin butlanına ilişkin düzenlemeler içermektedir. Genel kurul kararları hukuki işlem olarak kabul edildiğinden, genel kurul kararlarının butlanına TTK hükümlerince gidilebileceği gibi genel hükümlere dayanılarak da gidilebilmesi mümkün olmaktadır.
Genel kurul kararlarının butlanına sıklıkla rastlanılan kararlardan örnek
vermek gerekirse, tek borç ilkesine aykırı kararlar, sınırlı sorumluluk ilkesine aykırı kararlar, esas sermayenin belirli ve bölünmüş olması kuralına aykırı kararlar, anonim şirket organlarının devredilmez hak ve yetkilerine aykırı düzenleme içeren kararlar, payların devredilebilirliği ilkesine aykırı kararlar, şirketin temel yapısına aykırılık teşkil edeceği için, batıl sayılacaklardır (Karasu, R.., Anonim Şirketlerde Emredici Hükümler İlkesi, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2015, s. 63)
Kanunda Sayılan Butlan Nedenleri
Türk ticaret kanununun 447. Maddesinin genel kurul kararlarının butlanına ilişkin hükümler içerdiğini belirtmiştik. Kanunda sayılan bu butlan nedenlerini üç temel gruba ayırabiliriz. Bu doğrultuda;
TTK m. 447’ nın birinci fıkrasının a bendinde, pay sahibinin, genel kurula
katılma, asgari oy, dava ve kanundan kaynaklanan vazgeçilemez nitelikteki haklarını sınırlandıran veya ortadan kaldıran kararların batıl sayılacağı belirtilmiştir.
İlgili kanun bendine göre pay sahiplerinin vazgeçilmez nitelikteki haklarını sınırlandıran veya kaldıran kararlarının mevcut ve gelecekteki pay sahiplerinin haklarını da ihlal edebilecek kararların önüne geçilmesi amaçlanarak konulan bir hüküm niteliğindedir. Çünkü bu hakların ihlal edilmesi anonim şirketin temel yapısını zedeleyeceği niteliktedir. Kanunun bu maddesine ek olarak eşit işleme tabi tutulma ve kardan yoksun bırakılmama hakkı da vazgeçilmez haklar olarak öğretide ve uygulamada
kabul edilmekte olup, bu hakların ihlal edilmesine neden olan genel kurul kararlarının butlan yaptırımıyla hükümsüz kalması mümkündür.
İkinci grup olarak sınıflandırdığımız, pay sahibinin bilgi alma, inceleme ve
denetleme haklarını, kanunen izin verilen ölçü dışında sınırlandıran genel kurul kararlarının batıl sayılacağı hükmü TTK m. 447’ nın birinci fıkrasının b bendinde düzenlenmiştir.
Pay sahibinin bilgi alma ve inceleme hakkı genel mahiyetiyle TTK’nın 437. Maddesinde düzenlenmiş olup, pay sahiplerinin bilgi veinceleme hakkına dair kapsama, hakkın kullanımına ve hakkın kısıtlanamayacağı veya kaldırılamayacağı ifadelerine yer vermektedir.
Sermayenin korunması ilkesine aykırı sadece genel kurul kararları değil, yönetim kurulu kararları da butlan yaptırımına tâbi tutulmuştur. Sermayenin korunması ilkesini ihlal eden genel kurul kararlarına örnek olarak, itibari değerin altında pay ihracına izin verilen kararlar, yedek akçe dağıtımı yapılmadan kar dağıtım kararı verilen kararlar, şirketin kasasından ödenmek üzere pay sahiplerine şirketten çıkma hakkı tanınmasına ilişkin kararlar verilebilir (Hasan Pulaşlı, Şirketler Hukuku Şerhi, 2. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2014, ss.880.)
Bilgi ve inceleme hakkına ek olarak pay sahiplerinin denetim hakkı, şirketteki olayların açıklığa kavuşması amacıyla özel denetim istemesine olanak veren, TTK’ nın 438. Maddesinde düzenlenen bir hak olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu maddelerde düzenlenen haklar TTK m.447/1-b ile güvence altına alınarak bilgi alma ve inceleme hakkı ile denetim hakkını
sınırlandıran genel kurul kararlarının batıl sayılacağı düzenlenmiştir.
TTK m. 447’ nın birinci fıkrasının c bendinde ise anonim şirketin temel
yapısını bozan veya sermayenin korunması hükümlerine aykırı olan genel kurul kararlarının butlanı düzenlenmiştir.
Anonim şirketin temel yapısını bozucu nitelikte olan, sınırlı sorumluluk ilkesine, şirket organları arasındaki işleyişlere ilişkin emredici düzenlemelere, genel kurulun veya yönetim kurulunun devredilemez görev ve yetkilerine gibi anonim şirketin temeline ilişkin düzenlemelere aykırılık durumuna sebebiyet veren genel kurul kararlarının batıl sayılacağı ilgili fıkrada açıkça belirtilmiştir.